Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

---

Historia

Historia Fary Miejskiej w Olkuszu sięga pierwszej połowy XIV wieku, kiedy to dzięki fundacji króla Kazimierza Wielkiego wzniesiono świątynię na miejscu wcześniejszego kościoła. Budowla przyjęła formę hali, składającej się z pięciu przęseł, trzech naw oraz wydłużonego prezbiterium, które zamknięto płasko. Styl architektoniczny olkuskiego kościoła zbliżony jest do dwóch świątyń usytuowanych w Lewoczy na Spiszu, co podkreśla jego znaczenie w regionie. Istnieje także teoria, że prezbiterium mogło zyskać swój kształt już w XII wieku, co uwidacznia się w wyraźnym skrzywieniu jego osi względem hali.

W XV wieku kościół wzbogacono o dodatkowe elementy, w tym dobudowano kaplicę św. Anny do południowej ściany. W tym samym okresie powstały także zakrystia i skarbiec, które zlokalizowano od strony północnej. W 1612 roku zrealizowano projekt kruchty, natomiast w 1620 roku dobudowano kaplicę Amendziańską (Loretańską), której fundatorem był zamożny górnik Stanisław Amenda. W XVIII wieku przy kościele wzniesiono również kaplicę świętego Jana Kantego.

W 1864 roku, niestety, pożar zniszczył dzwonnicę oraz częściowo kościół, co wymusiło na parafii przeprowadzenie odbudowy. W latach 1903-1913 wzniesiono nową dzwonnicę, zaprojektowaną w stylu neogotyckim przez architekta Sławomira Odrzywolskiego. Od roku 2001 świątynia stała się siedzibą Olkuskiej Kapituły Kolegiackiej, a w 2002 otrzymała zaszczytny tytuł bazyliki mniejszej.

Wnętrze

W niezwykle bogatym wnętrzu bazyliki kolegiackiej znajduje się wiele zachwycających elementów, które przyciągają uwagę zarówno wiernych, jak i turystów. Na szczególną uwagę zasługuje ołtarz gotycki z 1485 roku, znany jako Poliptyk Olkuski.

Poliptyk umiejscowiony jest w nawie północnej i składa się z pięciu części. Na czterech skrzydłach podziwiać można szesnaście obrazów przedstawiających różne sceny z życia Marii i Jezusa. Natomiast w centralnej części znajduje się imponująca rzeźba Madonny z Dzieciątkiem, datowana na około 1480 rok. Autorami malowideł są krakowscy artyści: Jan Wielki oraz Stanisław Stary.

Kolejnym istotnym elementem jest ołtarz główny, który reprezentuje styl renesansowy, wnosząc do wnętrza świątyni klasyczną harmonię i piękno. Na wyróżnienie zasługuje również ambona pochodząca z 1639 roku, która w połączeniu z malowidłami ściennymi z XIV wieku tworzy niepowtarzalny klimat miejsca.

Wspaniałe renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla z lat 1611–1624 są jednymi z najstarszych tego typu instrumentów w Europie, które przetrwały w niemal oryginalnej formie. Osobny artykuł poświęcony jest szczegółowym informacjom na temat organów w bazylice św. Andrzeja w Olkuszu.

Niezwykłe są także stall manierystyczne z XVI wieku oraz chrzcielnica ołowiana, datowana na ten sam okres. Krzyż Gwarków z XVII wieku, który jest darem olkuskich górników, stanowi kolejny cenny eksponat w tym wyjątkowym wnętrzu.

Warto zwrócić uwagę na relikwiarz patrona świątyni, Andrzeja Apostoła, który świadczy o duchowej historii tej bazyliki. Uzupełnieniem dekoracji ołtarza św. Jana Kantego jest gloria, przedstawiająca chmury z promieniami i aniołkami oraz tetragramem w pisowni masoreckiej, co nadaje dodatkowego znaczenia tej świętej przestrzeni.

Festiwale

W październiku organizowane są koncerty w ramach Międzynarodowych Olkuskich Dni Muzyki Organowej i Kameralnej, które przyciągają miłośników muzyki zarówno z kraju, jak i z zagranicy. W miesiącu lipcu, z kolei, odbywa się Letni Festiwal Organowy, który stanowi doskonałą okazję do obcowania z wyjątkowymi brzmieniami organów. Te wydarzenia muzyczne wzbogacają życie kulturalne Olkusza i przyciągają wielu odwiedzających.

---

Oceń: Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

---