Jacek Trznadel

---

Życiorys

Jacek Trznadel był synem Edwarda Trznadla, urzędnika w administracji państwowej oraz Ireny Trznadlowej, nauczycielki. W 1948 roku związał się z Organizacją Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, która następnie została włączona do Związku Młodzieży Polskiej. Dwa lata później, w 1949, opuścił ZMP i rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim. Po tym etapie kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie Warszawskim.

W 1964 roku uzyskał stopień doktora, a w 1976 roku habilitację. W 1992 otrzymał tytuł profesora. W 1952 roku rozpoczął współpracę z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Przez dwanaście lat, od 1956 do 1970, był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a w 1975 roku podpisał List 59. Od jesieni 1978 do 1983 pełnił funkcję dyrektora sekcji polskiej oraz profesora literatury polskiej na Uniwersytecie paryskiej Sorbony i współpracował z paryską „Kulturą”.

W 1989 roku Trznadel był jednym z założycieli Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej, natomiast w 1990 roku zainicjował powołanie Polskiej Fundacji Katyńskiej, gdzie zasiadał w Radzie. Jego najbardziej znaną pracą jest „Hańba domowa”, zawierająca wywiady z pisarzami, którzy twórczość swoją umiejscowili w okresie stalinizmu w Polsce. Książka ta doczekała się wersji francuskiej, angielskiej oraz duńskiej.

W 1994 roku wydał tom szkiców historycznych dotyczących zbrodni katyńskiej, zatytułowany „Powrót rozstrzelanej armii”. Oprócz tego, opublikował zbiór esejów literackich z obszaru literatury polskiej i francuskiej oraz przekładów „Ocalenie tragizmu”. Rok później wydał zbiór opowiadań o tematyce katyńskiej pt. „Z popiołu czy wstaniesz?”, za który w 1999 roku otrzymał nagrodę im. Leszka Proroka. W 1997 roku ukazało się pierwsze polskie wydanie książki „Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary” autorstwa Józefa Mackiewicza, opracowane przez Jacka Trznadla. W 1998 roku osobiście wydał Zdziczenie obyczajów pośmiertnych Bolesława Leśmiana, a także kilka zbiorów poezji.

Oprócz działalności pisarskiej, Trznadel angażował się politycznie. W 1994 roku był członkiem komisji, która zajmowała się opracowaniem projektu konstytucji RP z ramienia Solidarności. W 1995 roku przewodniczył komitetowi wyborczemu Jana Olszewskiego w wyborach prezydenckich. Otrzymał Nagrodę im. Jerzego Łojka przyznaną przez Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, doceniającą jego walkę z fałszywymi narracjami w życiu narodowym, w 1997 roku.

Od 2002 roku zasiadał w jury przyznającym Nagrodę im. Józefa Mackiewicza. W 2010 roku, w liście otwartym do premiera Donalda Tuska, zaapelował o powołanie międzynarodowej komisji do zbadania przyczyn katastrofy smoleńskiej, co podkreślił w swojej książce „Wokół zamachu smoleńskiego”, która ukazała się w 2011 roku. W 2016 roku został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2020 roku Prezydent Polski, Andrzej Duda, odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Niestety, Jacek Trznadel zmarł 23 stycznia 2022 roku w Warszawie.

Publikacje

Jacek Trznadel, znany polski pisarz, ma na swoim koncie liczne publikacje, które warto poznać w szerszym kontekście literackim. Wśród jego eseistycznych prac znajdują się:

• Twórczość Leśmiana. Próba przekroju (1964),
• Czytanie Norwida. Próby (1978),
• Hańba domowa (1986),
• Powrót rozstrzelanej armii. Katyń – fakty, rewizje, poglądy (1994),
• Z popiołu czy wstaniesz? Opowiadania „stamtąd” (1995),
• Kolaboranci. Tadeusz Boy-Żeleński i grupa komunistycznych pisarzy we Lwowie 1939–1941 (1998),
• Wokół zamachu smoleńskiego (2011),
• Od Leśmiana do Mackiewicza. Wybór szkiców o literaturze polskiej XX w. (2024).

W dodatku, pianista ma również w swoim dorobku znaczące zbiory poezji, które ukazują jego twórczy zamysł oraz wrażliwość literacką:

• Wyjście (1964),
• Gdzie indziej (1971),
• Rana (1974),
• Więcej niż można mieć (1979),
• Podróże darmowe (1991),
• Dzikie gęsi. Podręczna centuria snów (1997).

---

Oceń: Jacek Trznadel

---