Marek Sołtysik

---

Życiorys

Marek Sołtysik to wyjątkowa postać w świecie sztuki i literatury. Ukończył w 1969 roku Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie, a następnie Akademię Sztuk Pięknych, gdzie w 1975 roku uzyskał dyplom na Wydziale Grafiki pod czujnym okiem prof. Włodzimierza Kunza, specjalizując się w litografii oraz w Katedrze Grafiki Książki.

W latach 1975-1979 pełnił rolę asystenta w pracowni rysunku aktu, wykładając pod okiem takich autorytetów jak prof. Adam Hoffmann oraz prof. Jacek Gaj. W 1972 roku zadebiutował jako poeta, publikując utwory „Pamięci Jamesa Morrisona” oraz „Epitafium zwykłe” w Dzienniku Polskim. W tym samym roku jego pierwsze słuchowiska „Odległości” były emitowane w Radiu Kraków oraz na II Programie Polskiego Radia.

Jego kariera prozatorska rozpoczęła się w 1973 roku, kiedy to w „Życiu Literackim” opublikowano fragment powieści „Fanta”. Od tamtego momentu Sołtysik stworzył kilkadziesiąt słuchowisk radiowych, które zyskały popularność, w tym współtworzoną nowelę „Dzień jak co dzień”, emitowaną w 1998 roku w Radiu Kraków. W latach 1978-1986 regularnie publikował swoje teksty w ogólnopolskim „Tygodniku Kulturalnym”.

Okres pracy w „Życiu Literackim” od 1978 do 1990 roku był szczególnie interesujący, gdyż pełnił tam funkcję kierownika działu prozy do 1983 roku, co zakończyło się polityczną degradacją. W „Życiu Literackim” prowadził znany cykl „Poczta literacka”, który kontynuował po Wisławie Szymborskiej i prof. Włodzimierzu Maciągu. W 1984 i 1985 roku w Muzeum Narodowym w Krakowie odbyły się pierwsze przedstawienia jego obrazków scenicznych „Mocarz” oraz „W oku światła”, a on sam zadebiutował jako aktor obok Doroty Pomykały. W 1985 roku na łamach kwartalnika „World Literature Today” ukazał się esej Edwarda Możejki, poświęcony twórczości Sołtysika.

Jego powieść „Debora” była tak znacząca, że przekształcono ją nie tylko w dramat radiowy, ale także w film „Deborah”, wyreżyserowany przez Ryszarda Brylskiego, z imponującą obsadą, w tym Olgierda Łukaszewicza, Jerzego Zelnika, Marię Pakulnis i Renatę Dancewicz. Film zdobył nagrodę dla Renaty Dancewicz za najlepszą rolę kobiecą na Festiwalu Filmowym w Gdyni w 1995 roku. Cztery lata wcześniej, na podstawie słuchowiska, Maria Guzy-Czyżewska nakręciła fabularny film dyplomowy „Ciemna słodycz” z Beatą Paluch oraz Jerzym Radziwiłowiczem w rolach głównych.

W latach 1990-1991 Sołtysik pracował przy nowym studiu TVP Kraków, kierując grupą scenarzystów. Jego działalność w telewizji obejmowała również pracę jako redaktor i grafik redakcyjny w „Gazecie Krakowskiej”, a potem jako reporter w „Super-Expressie”. Współpracował z „Przekrojem”, a także ilustrował dziesięć tomów powieści Henryka Sienkiewicza oraz tworzył rysunkowe portrety znanych postaci Galicji.

W latach 2000-2001 przygotowywał katalogi dla Muzeum Narodowego w Krakowie, a jego prace były prezentowane w wielu wystawach zarówno w kraju, jak i za granicą. Współpracuje również jako eseista z miesięcznikiem „Palestra – Pismo Adwokatury Polskiej”, a od 2006 roku pisze o wystawach plastycznych w cyklu „Wędrówki po galeriach” w Miesięczniku Społeczno-Kulturalnym „Kraków”. Opublikował liczne teksty w katalogach wystaw malarstwa, w tym Kazimierza Mikulskiego, Marii Więckowskiej i innych.

W 2012 roku został odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2019 roku Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Od 2012 roku prowadzi zajęcia w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim, a od 2014 roku wykłady na studiach doktoranckich w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. W 2015 roku w „Twórczości” publikował krótkie prozy z cyklu „Spod spodu”, a fragmenty swoich najnowszych prac umieszczał w „Krakowie”. Od 2018 roku regularnie pisze o polskich artystach na portalu „Sztuki Piękne”. Proza, wiersze oraz eseje Sołtysika ukazywały się w wielu renomowanych publikacjach.

Współpracował w filmach dokumentalnych o literaturze, w tym u Grażyny Banaszkiewicz, Ireneusza Englera, i wielu innych. Swą twórczość wzbogacił o archiwalne nagrania rozmów ze Zbigniewem Herbertem, wspierając powstawanie dokumentów filmowych. Przede wszystkim jednak, jest edytorem korespondencji Ireneusza Iredyńskiego, a także członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz jury konkursów literackich.

Marek Sołtysik pozostaje wpływową postacią zarówno jako twórca, jak i nauczyciel, co potwierdza jego wieloletnia obecność w krakowskim środowisku artystycznym.

Nagrody i wyróżnienia

Marek Sołtysik, ceniony polski autor, zdobył szereg nagród i wyróżnień za swoją twórczość literacką, co potwierdza jego znaczącą pozycję w świecie literackim. Oto niektóre z jego osiągnięć:

• nagroda wydawnictwa „Czytelnik” za debiutancką powieść Domiar złego (1975; ze specjalną dedykacją Jarosława Iwaszkiewicza),
• nagroda Miasta Krakowa w kategorii Młodego Twórcy za twórczość literacką (1980),
• nagroda im. Stanisława Wyspiańskiego (I stopnia, za całokształt, ze wskazaniem na powieść Gwałt, 1985),
• nagroda im. Stanisława Piętaka za Małe wiersze wieczorne (1986),
• nagroda „Miesięcznika Literackiego” za Świadomość to kamień (1989),
• nagroda „Krakowska Książka Miesiąca” za zbiór esejów Jak upadają wielcy (2012).

Oprócz wymienionych powyżej nagród, Marek Sołtysik otrzymał również m.in. nagrodę „Literatury” za opowiadanie Rozpacz i drwina oraz nagrodę Naszej Księgarni za prozę dla dzieci (utwór Gruszka – wydanie książkowe 1982). Dodatkowo, zdobył nagrody Funduszu Literatury, stypendia Ministerstwa Kultury i liczne wyróżnienia za twórczość radiową i telewizyjną.

Twórczość

Książki

Oto lista znaczących tytułów, które wyszły spod pióra Marka Sołtysika. Domiar złego to powieść wydana przez Spółdzielnię Wydawniczą „Czytelnik” w 1977 roku, po czym w 1978 roku ukazała się kolejna powieść pt. Sztuczne ruiny. W 1980 roku wydano Fanty za pośrednictwem Wydawnictwa Literackiego, a także Białe okno, również w 1980 roku, poprzez Wydawnictwo Łódzkie.

Rok później, w 1980, Sołtysik stworzył Ulicę Maskę, zbiór opowiadań z ilustracjami autorstwa samego pisarza. W 1981 roku ukazałą się powieść Kukła. Pakiet Pandory, wydana przez Ludową Spółdzielnię Wydawniczą. Następnie w 1982 roku powstała książka dla dzieci Gruszka, ilustrowana przez Barbarę Ziembicką-Sołtysik.

Wśród innych dzieł znajdziemy Korytarz (poezje, 1982), Gwałt. Horror moralny (powieść, 1984), oraz Intymne zwierzenia kilkunastu osób (1984). Kolejnymi tytułami są Małe wiersze wieczorne (1986) i Moloch (1987), które pokazują różnorodność twórczą autora.

Inne istotne dzieła to Aż do odejścia nocy (debiut około 1972 roku, wznowiony w Glob w 1988), a także biografia Świadomość to kamień. Kartki z życia Michała Choromańskiego” (1989, Wydawnictwo Poznańskie), która obecnie jest w procesie rozszerzenia.

Na liście nie brakuje również powieści Debora (1991, ISBN 83-00-03492-7) oraz Serce i reszta ciała. Księga trzystu sześciu kochanków (1999, ISBN 83-87893-25-0), a także Znak miłości. Opowieść o św. Bracie Albercie z ilustracjami Marcina Kołpanowicza wydana przez Wydawnictwo AA w 2005 roku.

Dzięki Światu Książki – Bertelsmann Media powstały Piękni szaleńcy czyli sztuka skandalem podszyta (eseje, 2006) oraz powieści Legowisko szakali (2007) czy Tu nie wypada kochać (2009).

W ciągu następnych lat Sołtysik stworzył również Czułość i podniecenie (2009), Mocne ramiona pani Kicz (2012) oraz Roman Maciejewski. Dwa życia jednego artysty (2013, Państwowy Instytut Wydawniczy), nie zapominając o Zbrodniarzach i cudotwórcach (opowieści biograficzne, 2014).

Szczególne uznanie zyskały także publikacje dotyczące najnowszych wystaw artystycznych. Do takich należy Pracownie po umarłych artystach, publikacja dokumentująca wydarzenia w Galerii Jednej Książki w Krakowie w 2015 roku.

W ostatnich latach Sołtysik wydał m.in. Klan Kossaków (2018) oraz Klan Matejków (2019) w Wydawnictwie „Arkady”.

Udział w pracach zbiorowych

Autor brał również udział w wielu pracach zbiorowych. Zachwyca między innymi Światło na murze w zbiorze Herbert nieznany. Rozmowy (2008), w którym prowadzi rozmowę ze Zbigniewem Herbertem. Uczestniczył także w projekcie Krakowskie Spotkania Artystyczne 2017 – KONFIGURACJE, której katalog powstał we współpracy z różnymi autorami.

W 2018 roku współtworzył publikację Wspominając Akademię. Napisane, wybrane, okazane. 1818-1920, pod redakcją Pauliny Tendery, a także dalsze prace o sztuce i projektach współczesnych artystów.

Opracowania i prace redakcyjne (wybór)

Do dorobku Marka Sołtysika należy wiele wydawnictw, w tym Ogólnopolski Konkurs Poetycki o Laur Jaworowego Liścia (1989), w którym pełnił rolę autora tekstu i ilustracji.

Kolejne wkłady to m.in. posłowie do Michał Choromański, Zazdrość i medycyna (1990) oraz katalogi wystaw, takie jak Malarstwo. Anna Karpińska-Dehnel (1994) i Dorota Łacek Gorczyca (1996).

Sołtysik zredagował również teksty do albumów fotografii Kraków. Kolory miasta (1997) oraz Kraków. Pejzaż w miniaturze (1997), wszechstronnie łącząc różne dziedziny sztuki.

Nie można zapomnieć o jego roli w redakcji katalogu dotyczącego twórczości Agnieszki Krasuskiej i Maria Więckowska. Nieznane malarstwo (2014), jak również o współredakcji dokumentów i publikacji związanych z wystawami.

Ostatnie prace Sołtysika obejmują Ireneusz Iredyński, Listy z więzienia (2015), gdzie dodatkowo pełnił rolę na poziomie posłowia i przypisów, oraz Michał Choromański, Schodami w górę, schodami w dół (2017).

Słuchowiska

Twórczość Sołtysika obejmuje również obszar sztuki dźwiękowej, w tym liczne słuchowiska, jak np. Odległości (1973) oraz Ciemna słodycz (1980). Jego dorobek obejmuje także Bezwstyd (1982), Pakiet Pandory (1983) i Chory (1984).

Wszystkie te prace potwierdzają wszechstronność jego talentu. Na liście znajdują się między innymi Wigilia (1991), czy Debora (1991), które pokazują jego wrażliwość na różne tematy.

Słuchowiska dokumentalne (1984-1986, w reżyserii Wojciecha Markiewicza)

W twórczości dokumentalnej jego wpływ obejmuje utwory takie jak Coraz piękniejszy wizerunek śmierci dotyczący Jacka Malczewskiego oraz Samotny Pierrot, odnoszący się do postaci Witolda Wojtkiewicza.

Dalsze słuchowiska to Krzyk (o Władysławie Podkowińskim) oraz Perła (o Oldze Boznańskiej), które wydobywają głębię ludzkich doświadczeń sztuki.

Ostatnie utwory w tej serii, jak Wszystko jest niebezpieczne dotyczące Stanisława I. Witkiewicza, potwierdzają, że Marek Sołtysik jest nie tylko wszechstronnym pisarzem, ale również wrażliwym obserwatorem rzeczywistości artystycznej.

---

Oceń: Marek Sołtysik

---